در چند روز اخیر ادعاهایی مبنی بر بیوتروریستی بودن پاندمی کرونا از سوی برخی شخصیت های سیاسی جهان همچون سخنگوی وزارت امورخارجه ی چین مطرح شده است. در ایران نیز افرادی همچون پروفسور!! کرمی و رائفی پور ادعای مشابهی را مطرح کرده اند.

چرایی و چگونگی پاندمی کرونا

وقتی پدیده ای همچون پاندمی کرونا در عالم رخ می دهد؛ تبیین هایی برای بیان چرایی و چگونگی پدیده ی مذکور مطرح می شود. قبل از کشف باکتری ها و ویروس ها وقتی پدیده ای همچون پاندمی کرونا رخ می داد، بیشتر بحث بر سر چرایی ماجرا بود. سوال می شد که چرا این عذاب نازل شد؟ مثلا عده ای گمان می کردند مرگ ناشی از طاعون در جهان اسلام، نوعی شهادت در راه خدا است و و عده ای نیز طاعون را عذابی از جانب خدا به خاطر حضور بنی امیه بر مسند قدرت می دانستند و قس علی هذا… در دوران ما نیز تبیین های مشابهی برای بیان چرایی وقوع پدیده هایی همچون سیل و زلزله و … از سوی مردم بیان می شود. برای تبیین چگونگی وقوع پدیده هایی همچون پاندمی کرونا نیز در گذشته از توجیهات عجیب و غریب موجود در متون طب سنتی همچون گرمی و سردی و فساد هوا استفاده می شد؛ اما از زمانی که علوم مدرن توانستند به وجود پاتوژن ها پی ببرند ماجرا کاملا متفاوت شد.

بنابراین بحث ما درباره ی چگونگی وقوع پاندمی کرونا است نه چرایی آن؛ زیرا جز عده ی معدودی که هنوز در عهد دقیانوس زندگی می کنند و وجود ویروسی به نام کرونا را باور ندارند، تقریبا کسی در چرایی وقوع این پدیده تردیدی ندارد.

درباره چگونگی بروز پاندمی کرونا سه فرضیه وجود دارد

• طبیعی بودن وقوع پاندمی که نظریه مورد تأیید جامعه علمی دنیا است.
• وقوع پاندمی به علت خطای آزمایشگاهی در لابراتواری در ووهان چین.
• بروز پاندمی بر اثر حمله ی بیوتروریستی.

آیا پدیده‌ای به نام بیوتروریسم داریم؟

برای ورود به بحث ابتدا باید به این سؤال پاسخ داد که آیا اصولا در جهان تهدیدی به نام بیوتروریسم وجود دارد؟ پاسخ این است که آری!

مصادیق تاریخی زیادی برای بیوتروریسم یا استفاده از عوامل زیستی برای ایجاد وحشت بزرگ در دست است. در سال ۱۳۴۷ میلادی تاتارها (مغول ها) زمانیکه شهر کافا را در کریمه محاصره کردند، اجساد مبتلایان به طاعون را توسط منجنیق به شهر پرتاب کردند تا مردمان شهر را بیمار کرده و بتوانند شهر را به تصرف خود در بیاورند. درسال ۱۷۶۳ میلادی نیز انگلیسی ها از پتوهای بیماران مبتلا به آبله استفاده کردند تا بتوانند بومی های آمریکایی وفادار به فرانسوی ها را بیمار کنند.

در جنگ جهانی اول از گازهای شیمیایی استفاده شد. باتوجه به ناجوانمردانه و غیر اخلاقی بودن این سلاح ها، پروتکلی در سال ۱۹۲۸نوشته شد که استفاده از این نوع سلاح ها را منع می کرد. باتوجه به نبود ضمانت اجرایی این پروتوکل در مقام عمل به موفقیتی دست نیافت. در جنگ جهانی دوم ژاپنی ها استفاده از تسلیحات بیولوژیک را گسترش دادند، واحد ۷۳۱ ارتش ژاپن نقش اصلی را در ایفای این امر به عهده داشت و چندین بار از کک های آلوده به طاعون در حمله به برخی از مناطق چین استفاده کرد.

بعد از اتمام جنگ، آمریکا و شوروی سابق دانشمندان ژاپنی را به شرط انتقال تجربیاتشان در زمینه سلاح بیولوژیک مورد عفو قرار دادند. در آن زمان آمریکا و شوروی سابق به طور جداگانه برنامه توسعه سلاح بیولوژیک را در پیش گرفتند. در سال ۱۹۹۲ فرقه ای به نام اوم شین ریکیو که از فرقه های آخرالزمانی در ژاپن است از انتراکس برای حمله ی بیوتروریستی در توکیو استفاده کرد اما این حمله موفقیت آمیز نبود،.رهبر این فرقه و تعدادی از پیروان او دو سال پیش به علت مشارکت در حمله ی مرگبار سال ۱۹۹۵ با گاز سارین که منجر به کشته شدن ۱۳ نفر در مترو توکیو شد اعدام شدند.

نقاط قوت و ضعف تبیین طبیعی بودن پدیده اپیدمی کرونا در مقابل بیوتروریسم

ما در فلسفه علم اصطلاحی داریم به نام استنتاج از راه بهترین تبیین (Inference to the best explanation). زمانی که چند نظریه برای تبیین یک پدیده واحد داریم، باید بررسی کرد که کدام نظریه می تواند پدیده مورد نظر را بهتر تبیین کند. برای اثبات طبیعی بودن پاندمی کرونا می توان به دلایل زیر اشاره کرد:

طبیعی بودن وقوع پاندمی

الف: در طول قرن های گذشته اپیدمی ها و پاندمی های بسیاری رخ داده است، در صورتی‌که بشر در آن زمان قادر به “دستکاری ژنتیک ویروس ها و باکتری ها” نبود.

مشهورترین پاندمی تاریخ زندگی بشر در قرن۱۵و۱۴ رخ داد و حدود نیمی از جمعیت اروپا را از بین برد که تحت عنوان Black Death یا مرگ سیاه از آن یاد می شود. در سال ۱۹۱۸ آنفولانزای اسپانیایی که در ایران هم قربانیان زیادی گرفت، حداقل ۵۰ میلیون نفر را به کام مرگ برد، با اینکه میزان کشندگی این ویروس حدود ۲درصد بود. زمانی‌ که پدیده ای در طبیعت رخ می دهد، چندان عجیب نیست که پدیده ای مشابه آن تکرار شود. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که بشر در هر قرن به طور طبیعی باید منتظر وقوع یک پاندمی باشد. اگر برای اولین بار این اتفاق رخ می داد، احتمال بیوتروریستی بودن این پدیده وجود داشت اما وقتی که، این پدیده مدام در حال رخ دادن است، بیوترویستی دانستن آن بدون استناد به اسناد و منابع معتبر چیزی جز بیماری توهم توطئه نیست.

ب: علم تا حدی قدرت پیش بینی دارد و پیش بینی بروز این پاندمی در مقالات متعددی مطرح شده است. مشهورترین این مقالات مقاله‌ای است که در سال ۲۰۱۵ در مجله nature منتشر شد. پژوهشگران شهر ووهان و پژوهشگران آمریکایی ۵ سال پیش از این پیش بینی کردند که کرونا ویروس های موجود در بدن خفاش ها می‌تواند در آینده‌ای نزدیک موجب ایجاد یک اپیدمی جدید شوند. عنوان مقاله این است:

A SARS-like cluster of circulating bat coronaviruses shows potential for human emergence

در این مطالعه‌، با استفاده از سیستم reverse genetics ویروس سارس موفق شدند ویروس chimeric تولید کنند. یعنی یک ویروس سارس سازگار با موش، که به جای spike ویروس سارس، spike یکی از ویروس های موجود در بدن خفاش های نعل اسبی چینی را بیان می‌کرد. این ویروس به خوبی توانست در سلول‌های مجاری تنفسی انسان تکثیر یابد هر چند قدرت بیماری زایی کمتری نسبت به سارس داشت.

ج: تکامل ویروس ها. در تکامل ویروس ها دو عامل موثر است: جهش و نوترکیبی

ویروس ها موجودات بسیار ساده ای هستند و قدرت مقاومت دربرابر فشارهای طبیعت را ندارند. مخصوصا زمانیکه دشمن باهوشی مانند انسان دارند. دست طبعیت در ویروس ها تغییراتی ایجاد می کند تا بتوانند بقای خود را تضمین کنند زیرا ویروس ها مرز بین موجودات زنده و غیر زنده هستند و مانند انگل، باید برای ادامه ی حیات در بدن سایر موجودات زندگی کنند. زمانیکه جهش رخ دهد ویروس تغییر رفتار می دهد درست مانند پدیده هایی مانند shift و Drift که در ویروس آنفلوآنزا رخ می دهد. به همین دلیل هم هست که باید هر از چندی واکسن های جدیدی تولید کنیم، چون ویروس مدام در حال تغییراست و اگر دچار shift شود، می تواند پاندمی ایجاد کند، زیرا یک پوشش پروتئینی جدید و متفاوت پیدا می کند.

باید به این نکته نیز توجه داشت که ویروس کرونا یک RNA ویروس است، ژنوم ویروس یک ژنوم تک رشته ای RNA است. این نوع ویروس ها برخلاف DNA ویروس ها از مکانیسم اصلاح اشتباهات (proof reading) حین رونویسی معکوس محرومند، یعنی قادر به تصحیح خطاهای رونویسی نیستند، در نتیجه مرتب دچار جهش می شوند و نمی توانند آن را تصحیح کنند. یک RNA ویروس در هرنسل دچار تغییراتی می شوند، درصورتیکه یک DNA ویروس در هر ۳۰۰ هزار تا ۳ میلیون نسل دچار این تغییرات می شود. بنابراین فراوانی جهش و تغییر در ویروس‌های کرونا طبیعی است. هرچند همه ی RNA ویروس ها به این شدت دچار تغییرات در ژنوم خود نمی شوند و چون کرونا ویروس بزرگ ترین RNA را دارد، این حجم از جهش در آن طبیعی است.

د: مسئله بعدی، میزبان اصلی این ویروس یعنی خفاش است. بدن خفاش به دلیل فیزیولوژی خاصی که دارد، تقریبا شبیه یک هتل پنج ستاره برای زندگی ویروس هاست؛ از ویروس هاری گرفته تا کرونا! حتی خفاش ها بدون آن که بیمار شوند می توانند ویروس ابولا را هم تحمل کنند در صورتی که ویروس ابولا برای هر جاندار دیگری مرگ بار است.

خفاش ها به جز قطب جنوب در همه ی جای دنیا زندگی می کنند. در ووهان نیز خفاش هایی زندگی می کنند که در بدن اینها ویروس هایی شبیه کرونای جدید را پیدا کرده‌ا‌ند. شباهت ژنتیکی برخی از این ویروس ها با ویروس سارس حدود ۵/۹۶ درصد است. منطقا اگر کسی بخواهد این حمله ی تروریستی را طراحی کند باید برای طبیعی جلوه دادن آن همه ی خفاش ها را نیز آلوده به آن ویروس کنند که امری نامعقول است. این استدلال نیز به سود طبیعی بودن این پدیده است.

در بدن خفاش ها ویروس هایی شبیه به هم زندگی می کنند که می توانند باهم تبادلات ژنتیک انجام دهند؛ یعنی قطعاتی از یک ژنوم به ژنوم ویروس دیگر منتقل شود و کاملا رفتارش را تغییر دهد و باعث بیماریزایی بیشتر ویروس شود.

ی: در چین بازارهایی برای فروش گوشت حیوانات وحشی وجود دارد. گوشت این حیوانات وحشی را bush meat می‌گویند. در پاندمی کرونا اپیدمیولوژیست های چینی با نقشه ی اپیدمیولوژیک متوجه شدند که اولین کیس ها در یک بازار فروش گوشت حیوانات وحشی به این ویروس مبتلا شده اند.

در سال ۲۰۰۳-۲۰۰۲ نیز اثبات شد که ابتدا انتقال از خفاش به میزبان واسط که احتمالا گربه زباد نقاب دار چینی بوده رخ داده و سپس به انسان منتقل شده است زیرا در بدن میزبان واسط ویروسی با شباهت ۹۹ درصد به ژنوم ویروس سارس شناسایی شد.

ه: عدم استقبال جامعه علمی از ایده بیوتروریستی بودن بیماری کوید ۱۹٫ در جامعه علمی دنیا به هیچ عنوان به بحث بیوتروریسم اشاره ای نشده، نمی شود و نخواهد شد. چون دانشمندان همیشه براساس اسناد و مدارک معتبر صحبت می کنند، برخلاف سیاستمداران. دانشمندان خبره ی این کار هستند. ویروس شناسان، متخصصان عفونی و اپیدمیولوژیست ها کارشناسان این اتفاق هستند و ما براساس نظرات آن ها قضاوت می کنیم. فعلا هیچ سند و مدرکی وجود ندارد که بیوتروریستی بودن این اپیدمی ویروسی را تأیید کند و مدعیانی که چنین ادعایی را بیان کرده اند وظیفه دارند که اسناد و مدارک خود را در این باره ارائه کنند.

ادعاهای سست و بدون سند مدعیان بیوتروریستی بودن کوید ۱۹

استدلال طرف مقابل استدلال نیست، اینکه می گویند آمریکا دارای آزمایشگاه های ساخت سلاح های بیولوژیک است، یک ادعای کاملا بی سند است. با اینکه آمریکا در یک رقابت جنگ سرد با شوروی سابق بود، نیکسون، رییس جمهور وقت آمریکا در سال ۱۹۶۸ به صورت یک طرفه تصمیم گرفت که به بحث توسعه سلاح های بیولوژیک خاتمه دهد. روس ها هم قبول کردند. اما عملا تا سال ۱۹۹۲ ساخت سلاح بیولوژیک را ادامه دادند. در سال ۱۹۷۹ براثر یک خطای آزمایشگاهی تعدادی هاگ باکتری آنتراکس از آزمایشگاه خارج شد و موجب مرگ عده‌ای از مردمانی شد که حوالی این آزمایشگاه زندگی می‌کردند

استدلال دیگر این است که چون این بیماری از قم شروع شده است، بیوتروریستی است. این اصولا استدلال نیست! چون هیچ منطقی ندارد! برای این مسئله تبیین های دیگری وجود دارد که مفصل تر در رابطه با آن صحبت خواهم کرد که چرا این اتفاق در قم رخ داد؟

استدلال دیگر این است که چون آقای علی کرمی و رائفی پور می گویند، پس قضیه بیوتروریستی است. آقای رائفی پور یک فوق دیپلم است و بعید می دانم که فرق گرمک خوانسار و ویروس را از هم تشخیص دهد.

ادعاهای کرمی در جامعه علمی به عنوان طنز مطرح است!

اما آقای کرمی، با ایشان صحبت هایی داشته‌ام، ادعاهای عجیب، غیرعلمی و شبه علمی زیادی در طی این چندسال داشته اند. تقریبا گفته های ایشان به صورت طنز در جامعه علمی مطرح می شود.

یک بار فرمودند: آب زمزم آلوده است!!، یکبار گفتند: یک حمله بیوتروریستی به نادر طالب زاده و چند نفر دیگر انجام شده است. این بحث به مجلس رفت و مدارک و اسناد ایشان آن قدر بی‌اساس بود که نمایندگان مجلس نیز آن را جدی نگرفتند. مدتی هم درباره Funvax و براساس یک فیلم جعلی اینترنتی، ادعا کردکه آمریکایی‌ها واکسنی ساخته اند که باعث ضعیف شدن اعتقادات مسلمانان می شود! بعد آمد و در خبرگزاری فارس با آقای طالب زاده معرکه ای راه انداخت و هر چه از ایشان درخواست شد که سندی علمی ارائه کند جز همان فیلم جعلی چیزی در چنته نداشت.

یکی از راه های پول درآوردن در آمریکا مطرح کردن تئوری های توطئه و شبه علم است. یک مشت شیاد از راه نوشتن کتاب و مطرح کردن ادعاهای شبه علمی و مبتنی بر توهم توطئه ثروت کسب می کنند. مثلا یک دفعه می‌بینید که در رابطه با مضرات مصرف شیر مطالبی نوشته می شود و عنوان می کنند شیر نخورید! که باعث پوکی استخوان می شود. عده‌ای بی‌سواد هم در ایران ترجمه فارسی همین کتاب های زرد و شبه علمی را می خوانند و آن را به نام علم تحویل مردم می‌دهند.

این پروفسور! هم گویا از این کتاب‌ها زیاد می‌خواند! همین کتاب‌های زردی که مبتنی بر توهم توطئه به نگارش در آمده و تمام حوادث عالم را به سازمان جاسوسی آمریکا ربط می‌دهد و به همین خاطر ذهنش مشوش شده است. خود من چند ماه پیش یک ساعت با همین بنده خدا به صورت تلفنی صحبت کردم. از ایشان راجع به ادعای ترور بیولوژیک آقای نادر طالب­زاده پرسیدم و بعنوان یک متخصص قلب از ایشان خواستار ارائه اسناد و مدارک شدم اما وی مدعی شد که این اطلاعات طبقه بندی شده است و باید از حراست دانشگاه بقیه الله اجازه دسترسی داده شود!

من هم برای آن که راه فرار را ببندم گفتم اشکال ندارد! یک سؤال دیگر می‌پرسم که نیازی به کسب مجوز از حراست بقیه الله نداشته باشد. به ایشان گفتم شما ادعا کرده‌اید که نوشیدن آب در بطری های پلاستیکی، باعث کوتاه شدن آلت تناسلی انسان می شود، طبق کدام مطالعات این ادعا را مطرح کرده اید؟ این مسئله که اجازه ی دسترسی به اطلاعات طبقه بندی شده نمی خواهد؛ مقالات را ارائه دهید.

ایشان فرمودند: زمانیکه من در دانمارک بودم، مستندی در تلویزیون نشان داده می شد به نام horizon من در آن مستند این مطلب را دیده ام !!! زمانی‌که فردی به لحاظ علمی اینقدر از مرحله پرت باشدکه به جای منابع علمی قابل استناد، به مستند تلویزیونی ارجاع بدهد دیگر تکلیف ادعاهایش مشخص است.

استدلال دیگری که به آن اشاره شده این است که چون آمار تلفات در ایران بالاست پس بیوتروریستی است. در مورد این مسئله نیز بعدا مفصل سخن خواهم گفت و اثبات خواهم کرد که این استدلال چقدر غیر علمی است.

دلیل آخری که این آقا ارائه می‌کند جدا یک شاهکار است: او مدعی است که شیوع ویروس کرونا بیوتروریستی است چون در سال ۲۰۰۱ حمله با آنتراکس در آمریکا اتفاق افتاده است! اینکه حمله ای در آمریکا اتفاق افتاده است، چه ربطی به بیوتروریستی بودن پاندمی کرونا دارد؟! اگر این قضیه در ایران یا کشور دیگری رخ داده بود، می‌شد این ادعا را مطرح کرد که به خاطر سوء سابقه آمریکا در حملات بیوتروریستی پیشین، این بار هم ماجرا از همان جا آب می‌خورد. اما با توجه به اسناد و مدارک فعلی، کدام عقل سلیمی می‌پذیرد که این یک حمله بیوتروریستی بوده است؟!

ملاحظه می‌کنید که این مطالبی که این‌ها مطرح کرده اند، استدلال نبود. من فقط از جهت مزاح و شاد شدن قلوب مومنین حرف‌های او را مطرح کردم. سنخ استدلال اینگونه نیست. استدلال اینها بیشتر شبیه شوخی و جوک است.

فراموش نکنید که در مسائل علمی باید همیشه به جامعه علمی رجوع کرد زیرا حرف‌های شبه علمی و سیاسی هیچ ارزشی ندارد. چرا که حقایق علمی توسط دانشمندان آن علم و بر طبق اسناد و مدارک معتبر ارائه می شود.

فایل صوتی دکتر افشین احمد پور را بشنوید.

MenacheryV, Yount B, Debbink K, Agnihothram S, Gralinski L, Plante J, Graham R, Scobey T, Ge X, Donaldson E, Randell S, Lanzavecchia A, MarascoW,Shi Z and RBaric.. 2015. A SARS-like cluster of circulating bat coronaviruses shows potential for human emergence. Nature medicine.VL – 21. DO – 10.1038/nm.3985.