گفته می‌شود کشت و زرع پنبه از دوره هخامنشیان در ایران انجام شده و لباس سربازان را از آن تهیه می‌کردند و بعدها با گسترش کشت این گیاه و ورود بذرهای اصلاحی از اروپا، ایران دارای جایگاه بالایی در عرصه صنعت نساجی و تولید پنبه در جهان به شمار می‌آمد اما “کرم قوزه پنبه” (آفت مهم پنبه) بلای جان کشاورزان و مزارع ایرانی شده و در نهایت کشت این گیاه بسیار مهم در ایران به شدت کاهش یافت.
پنبه گیاه زراعی است که از کنجاله گرفته تا الیاف و پنبه دانه در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد به طوری که برای مصرف دام و انسان، در صنعت نساجی برای تولید نخ و پارچه و برای روغن کشی کاربرد دارد.
با گسترش علم و دانش ژنتیک و تلاش انسان برای تغییر و تحول، گیاهان اصلاح شده و تحت مهندسی ژنتیک قرار گرفته و ویژگی‌های منحصربفردی در میان گیاهان ایجاد شد.
گیاهانی با نام عامیانه “گیاهان تراریخته” که اکنون در جهان گسترش یافته‌اند دارای ویژگی‌هایی از جمله مقاوم بودن به آفات، هستند. به طوری که این گیاهان از درون دارای موادی هستند که در برابر آفات و بیماری‌ها مقاوم بوده و دیگر نیاز به سمپاشی ندارند که در نهایت باعث کاهش مقادیر سم و افزایش سلامتی و کیفیت محصول می‌شود.
به گفته متخصصان، موادی که از طریق تغییرات ژنی در درون گیاهان تراریخته برای مقابله با آفات تولید می‌شود هیچ‌گونه ضرری برای انسان و یا دام نداشته و تاکنون نیز بعد از گذشت ده ها سال از ورود تراریخته به سفره مردم، گزارشی در راستای عکس گفته کارشناسان و مضر بودن این مواد منتشر نشده است و فقط گمانه زنی و دلایل غیرعلمی مطرح شده است.
دکتر بهرام باغبان عضو هیات مدیره انجمن ایمنی زیستی کشور با بیان این‌که پنبه، مهمترین گیاه تراریخته است، گفت: پنبه در گذشته در ایران نیز تولید شده و بسیاری در این حرفه کار می‌کردند؛ در حدود ۳۰ الی ۷۰ سال گذشته، کارخانجات پنبه زنی و ریسندگی بسیاری در کشور فعال بود اما اکنون اغلب آن‌ها تعطیل و کشت و زرع این گیاه مهم محدود شده است.
ایران پتانسیل تولید پنبه به وسعت یک میلیون هکتار زمین را دارد
دکتر باغبان افزود: طبق آمار موجود، ایران پتانسیل بالقوه‌ای برای تولید ۵۰۰ هزار هکتار پنبه را دارد که امکان گسترش تا نزدیک به یک میلیون هکتار را داراست؛ از سویی ایران واردکننده نخ و پارچه نیز هست اما می‌توان با تولید پنبه تراریخته در داخل کشور مانع خروج ارز از کشور شده و از این طریق اشتغال را رونق داد.
“مکران” منطقه‌ای برای گسترش تولید پنبه
وی با اشاره به وجود مناطق پنبه کاری در کشور، گفت: منطقه “مکران” در سیستان و بلوچستان مکانی بکر برای تولید پنبه است که می‌توان برای توسعه پنبه در این مناطق اقدامات اساسی و سریع را اجرایی کرد.
وی متذکر شد: وزارت جهاد کشاورزی، انجمن‌ها و سازمان‌های مرتبط می‌توانند با صدور مجوز، تولید پنبه در ایران را گسترش داده تا ایران بار دیگر جایگاه خود را در صنعت پنبه و نساجی در جهان بازیابد و از واردات پنبه و خروج ارز کشور جلوگیری شود.
باغبان خاطرنشان کرد: پنبه تراریخته در کشور تولید نمی‌شود زیرا کمیته صدور مجوز جهادکشاورزی هنوز به نتیجه‌ای در خصوص کاشت پنبه تراریخته در کشور نرسیده است، با این حال اما هند که یکی از تولیدکنندگان عمده پنبه در دنیا مطرح است فقط در طول سه الی چهار سال توانست از ۱۰۰ هکتار نزدیک به ۱۰ میلیون هکتار زمین را زیر کشت پنبه ببرد.
وی با بیان این‌که توسعه شدید بیماری و آفات پنبه در ایران یکی از دلایل توقف کشت پنبه در کشور بود، گفت: این امر باعث شد تا تولید پنبه از حالت اقتصادی خارج شده و به ضرر تبدیل شود اما امروزه این آسیب‌ها از طریق مهندسی ژنتیک و تولید پنبه‌های تراریخته در دنیا از بین رفته است به طوری که کشورهای تولید کننده پنبه تراریخته دیگر مشکل آفت پنبه را ندارند.
وی ادامه داد: همراه با ژن‌هایی که از طریق مهندسی ژنتیک وارد گیاه پنبه می‌شود پروتئین‌هایی در درون گیاه تولید شده و گیاه را در مقابل بیماری‌ها مقاوم می‌کند که این مقاومت در برابر آفات به راحتی در ژنتیک پنبه نهادینه شده و گیاه پنبه بدون نیاز به سمپاشی را تولید کرد؛ این امر هیچ ضرری برای مصرف کننده‌های پستاندار شامل انسان و دام ندارد و تاکنون نیز هیچ مدارک و گزارشی مبنی بر مضر بودن استفاده از این پروتئین گزارش نشده است.
این عضو کمیته ایمنی زیستی در بخش دیگری در خصوص کشت سویای تراریخته در ایران، گفت: نواحی بسیار مطلوبی برای کشت سویای تراریخته در ایران وجود دارد؛ گلستان و مغان در گذشته مناطق مهمی برای تولید سویا محسوب می‌شد و اکنون نیز حاشیه رودخانه ارس ناحیه بسیار وسیع بیش از یک صد هزار هکتار منطقه‌ای بکر برای کاشت سویاست.
وی متذکر شد: با مطالعات بیشتر می‌توان کشت سویا را همراه با کشت کلزا و ذرت در مناطق جغرافیایی تعریف شده رونق داد و بخش بزرگی از روغن کشور را در داخل کشور تولید کرد چراکه تامین روغن موردنیاز یکی از مشکلات بزرگ کشور است.
